Stopy pełnią bardzo ważną funkcję w organizmie każdego człowieka. To dzięki nim możemy się poruszać i sprawnie funkcjonować, dlatego należy o nie odpowiednio dbać. Niestety stopy bardzo często są też narażone na różnego rodzaju schorzenia i urazy, ponieważ korzystamy z nich przy wykonywaniu wielu różnych czynności.
Zdrowe stopy mają 3 punkty podparcia: na pięcie oraz I i V głowie kości śródstopia. U wielu osób te punkty są przesunięte, co może powodować nieprawidłowe rozłożenie nacisków, które sprzyja różnego rodzaju deformacjom w obrębie kostek, kolan, bioder, a nawet kręgosłupa. Jedną z nieprawidłowości podparcia stopy, która może wywoływać dolegliwości i staje się częstym problemem biegaczy, jest nadmierna pronacja stopy. W tym artykule wyjaśnimy, co oznacza stopa pronująca, jak można rozpoznać to schorzenie i jakie są sposoby na zapobieganie deformacjom.
Co to jest pronacja - definicja ogólna
Pronacja to rotacja wewnętrzna i dotyczy głównie stopy, nadgarstka oraz przedramienia.
Pronacja przedramienia: Jest to ruch, w którym dłoń obraca się tak, że wewnętrzna powierzchnia (dłoń) zwraca się ku dołowi, a zewnętrzna powierzchnia (grzbiet ręki) ku górze. W tym ruchu kość promieniowa (radius) krzyżuje się z kością łokciową (ulna).
Pronacja stopy: Jest to ruch, w którym stopa obraca się do wewnątrz podczas chodzenia lub biegania. W wyniku tego ruchu zewnętrzna krawędź stopy unosi się, a wewnętrzna krawędź obniża się. Pronacja stopy jest naturalną częścią kroku i pomaga w amortyzacji uderzeń oraz w adaptacji do nierówności podłoża. Nadmierna pronacja (tzw. nadpronacja) może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak ból stóp, kolan czy bioder.
W kontekście biegaczy najczęściej mówi się o stopach, wyróżniających się nadmierną pronacją. Rozpoznanie pronacji stopy może być dużym ułatwieniem w doborze odpowiedniego obuwia sportowego.
Jak sprawdzić, czy ma się pronacje?
Sprawdzenie stopy pronującej można wykonać na kilka sposobów. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze metody, które mogą wskazywać na typ stopy pronacja.
Test mokrej stopy (Wet Foot Test):
-
Zanurz stopy w wodzie.
-
Stań na suchym kawałku kartonu lub papierze, aby pozostawić odcisk stopy.
-
Spójrz na odcisk stopy: Jeśli widać całą stopę, prawdopodobnie masz nadmierną pronację (nadpronację). Jeśli widać tylko część zewnętrzną stopy, możesz mieć supinację (odwrotny ruch do pronacji). Normalna pronacja pokazuje odcisk, w którym widać zewnętrzną krawędź stopy i przednią część stopy, z wyraźnym wcięciem po wewnętrznej stronie.
Obserwacja butów:
-
Sprawdź zużycie podeszew swoich butów.
-
Jeśli podeszwy są bardziej zużyte po wewnętrznej stronie, może to wskazywać na nadpronację.
-
Zużycie po zewnętrznej stronie może sugerować supinację.
Analiza chodu:
-
Możesz poprosić specjalistę (np. fizjoterapeutę, podologa) o analizę chodu.
-
W wielu sklepach z obuwiem sportowym dostępne są usługi analizy chodu, gdzie można przeprowadzić testy na bieżni i zarejestrować ruch stóp w celu dokładnej analizy.
Profesjonalna diagnostyka:
-
Chcąc mieć pewność, że masz do czynienia ze stopą pronującą, warto udać się do fizjoterapeuty. Specjalista może przeprowadzić różne testy biomechaniczne oraz użyć technologii takich jak analiza video lub skanowanie 3D stopy.
Pronacja - rodzaje
Pronację można podzielić na trzy główne rodzaje: pronację normalną, nadmierną pronację i niedomiar pronacji zwany także supinacją.
Pronacja normalna
Odnosi się do normalnego, naturalnego ruchu stopy podczas chodzenia i biegania. W normalnej pronacji stopa uderza płasko o ziemię, a następnie lekko przechyla się do wewnątrz, aby absorbować siłę uderzenia, a obciążenie rozkłada się równomiernie na całą stopę.
Nadmierna pronacja
Zjawisko występuje, gdy stopa nadmiernie obraca się do wewnątrz podczas kroku lub biegu. W tym przypadku zewnętrzna krawędź stopy unosi się, a wewnętrzna opada, co może prowadzić do nadmiernego obciążenia wewnętrznej strony stopy. Nadmierna pronacja może prowadzić do różnych problemów, takich jak bóle stóp, kostek, kolan, a nawet pleców, oraz zwiększa ryzyko kontuzji.
Supinacja
Występuje w przypadku, gdy stopa ma tendencję do obracania się na zewnątrz podczas ruchu. W supinacji obciążenie skupia się na zewnętrznej krawędzi stopy, co może prowadzić do nieprawidłowego rozkładu sił i zwiększać ryzyko kontuzji. Konsekwencją supinacji może być ból wewnętrznej strony stopy, kostki, a czasem też kości piszczelowej.
Pronacja stopy
Pronacja stopy jest istotnym elementem biomechaniki ruchu i odgrywa kluczową rolę w absorpcji siły uderzenia oraz adaptacji do zmieniającego się podłoża. W przypadku, gdy wystąpi stopa pronująca, czyli nadmierna pronacja stopy może to doprowadzić do problemów, takich jak nadmierne obciążenie na określone struktury stopy, a to może skutkować kontuzjami i dolegliwościami bólowymi, związanymi nie tylko z obszarem stopy, ale też kolana, kości piszczelowej czy kręgosłupa.
Pronacja nadgarstka
Podczas pronacji nadgarstka, kość promieniowa obraca się wokół kości łokciowej, powodując obrócenie dłoni wewnętrzną stroną ku dołowi. W kontekście medycznym nadmierna pronacja nadgarstka może być związana z różnymi schorzeniami, takimi jak zespoły nadwyrężeniowe czy urazy stawu nadgarstkowego. Z kolei niedomiar pronacji nadgarstka (supinacja) może ograniczać zakres ruchu i funkcjonalność ręki.
Pronacja przedramienia
Główną cechą pronacji przedramienia jest obrót dłoni wewnętrzną stroną do dołu, podczas gdy przedramię jest zgięte w stawie łokciowym. Oznacza to, że kość promieniowa obraca się wokół kości łokciowej, prowadząc do zmiany orientacji dłoni. W kontekście medycznym, problemy z pronacją przedramienia mogą być związane z różnymi schorzeniami, takimi jak złamania, urazy mięśni i ścięgien, czy też schorzenia neurologiczne. Ograniczona pronacja może prowadzić do dysfunkcji w wykonywaniu codziennych czynności oraz wymagać rehabilitacji.
Jakie są konsekwencje nadmiernej lub niedostatecznej pronacji dla zdrowia?
Nadmierne lub niedostateczne pronacje mogą prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, zarówno w stawach, mięśniach, jak i strukturach sąsiadujących.
Nadmierna pronacja stopy
W przypadku nadmiernej pronacji dochodzi do zbyt dużej ekspozycji struktur wewnętrznych stopy, co zwiększa ryzyko urazów, takich jak zapalenie ścięgna, zapalenie kaletki, a także do dolegliwości bólowych w obrębie stopy i pięty. Nadmierna pronacja powoduje także nierównomierne rozłożenie obciążenia podczas chodzenia lub biegania, co z kolei może spowodować uszkodzenia w innych obszarach ciała, takich jak kręgosłup, kolano czy biodro.
Niedostateczna pronacja stopy (supinacja)
Niedostateczna pronacja może prowadzić do niewystarczającej absorpcji siły uderzenia podczas chodzenia lub biegania, co zwiększa ryzyko przeciążeń mięśni i stawów. Zwiększa się też ryzyko urazów spowodowanych nierównym obciążeniem określonych struktur. W przypadku supinacji często dochodzi także do nieprawidłowej mechaniki ruchu, a to wielokrotnie prowadzi do pojawienia się dyskomfortu i bólu.
Jakie są metody leczenia lub korekcji nadmiernej pronacji?
Leczenie lub korekcja nadmiernej pronacji może obejmować różnorodne metody, zarówno zachowawcze, jak i interwencje inwazyjne, w zależności od stopnia problemu i indywidualnych potrzeb pacjenta.
Odpowiednie dopasowanie obuwia
Zarówno buty sportowe, jak i do chodzenia powinny wyróżniać się odpowiednią stabilizacją i zapewniać stosowne wsparcie dla stopy. W poprawie biomechaniki stopy i zmniejszeniu nadmiernej pronacji poprzez zapewnienie dodatkowego wsparcia łuków stopy mogą pomóc specjalnie zaprojektowane wkładki ortopedyczne.
Ćwiczenia wzmacniające i rozciągające
Stopa pronująca wymaga przede wszystkim wzmocnienia mięśni odpowiedzialnych za wysklepienie stopy. Warto więc systematycznie wykonywać ćwiczenia, które zwiększą ruchomość stawu skokowego, rozciągną mięśnie tylnej grupy goleni oraz poprawią stabilizację stopy. Wśród prostych ćwiczeń, jakie można wykonywać, wyróżniamy: przysiady bez odrywania stóp od podłoża czy siedzenie prosto na krześle i wciskanie stóp w podłogę. Jeżeli zauważysz, że pronacja wywołuje u Ciebie różnego rodzaju dolegliwości, możesz skontaktować się z fizjoterapeutą, który zleci odpowiednią terapię i przygotuje zestaw ćwiczeń odpowiedni do twojego przypadku.
Bibliografia:
-
Ronikier A., Diagnostyka funkcjonalna w fizjoterapii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
-
Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
