Co to jest metabolizm organizmu?

O metabolizmie bardzo często mówi się w kontekście odchudzania, gdyż to od jego tempa w pewnym sensie zależy skuteczność zrzucania masy ciała. Szybkość metabolizmu może być indywidualna dla każdego organizmu, na procesy metaboliczne mają wpływ bowiem zarówno czynniki genetyczne, jak i tryb życia.

Metabolizm, czyli przemiana materii, to ogół reakcji zachodzących w organizmie, prowadzących do wykorzystania energii oraz składników odżywczych, potrzebnych do podtrzymania procesów życiowych. Co to jest tempo metabolizmu i czy można kontrolować je zewnętrznie?

Metabolizm - zasady ogólne

Metabolizm, inaczej nazywany przemianą materii, to zbiór mechanizmów oraz procesów, zachodzących w żywych komórkach ciała, który prowadzi do wykorzystania energii i wszystkich składników odżywczych, uzyskanych z pożywienia. Przemiany metaboliczne można podzielić na:

• procesy anaboliczne – synteza, czyli powstawanie złożonych związków organicznych, takich jak białka ustrojowe, enzymy, tłuszcze, węglowodany;
• procesy kataboliczne – czyli rozkład różnych związków organicznych, między innymi węglowodanów, tłuszczów i białek. Produkty, które powstają w wyniku rozpadu, mogą zostać przez organizm wykorzystane ponownie lub wydalone.

U osoby dorosłej intensywność procesów metabolicznych powinna być zrównoważona. U dzieci i młodzieży w fazie wzrostu przeważać mogą procesy anaboliczne, natomiast u osób w wieku podeszłym, przeważa katabolizm. W przypadku dostarczenia organizmowi nadmiaru kalorii dochodzi do magazynowania ich w organizmie w postaci glikogenu lub tkanki tłuszczowej. Jedną z najważniejszych kwestii uregulowania mechanizmu, jest więc określenie dziennego zapotrzebowania na energię. Jest to ważne szczególnie u osób dorosłych, u których zbyt duża kaloryczność diety może doprowadzić do przewagi procesów anabolicznych nad katabolicznymi, skutkując nadmiernym przyrostem masy ciała.

Szybki metabolizm - co to takiego?

Tempo przemiany materii zależne jest od wielu czynników. Jego pewna część jest uwarunkowana genetycznie, jak również ściśle związana z wiekiem. U osób starszych tempo metabolizmu spowalnia i na to wpływu nie mamy. Inaczej jest u osób młodych, zwłaszcza dzieci i młodzieży, które, ze względu na większe zapotrzebowanie na energię, związane z rozwojem ciała, wykazują zwiększoną szybkość przemian metabolicznych. Mimo tego, że niektóre czynniki są od nas niezależne, wciąż istnieje wiele elementów, które mogą wspomóc nam w regulacji przemiany materii.

Na tempo metabolizmy wpływa między innymi:

• wiek;
• płeć;
• stan fizjologiczny (np. kobiety w ciąży);
• zaburzenia hormonalne;
• współczynnik aktywności fizycznej;
• choroby przewlekłe;
• aktywność umysłowa;
• ilość spożywanych dziennie kalorii;
• częstotliwość spożywania posiłków;
• temperatura otoczenia.

W związku z przemianami metabolicznymi, czasem możemy spotkać się z terminem szybkiego metabolizmu. Co on oznacza? Otóż szybki metabolizm to po prostu szybka przemiana materii, czyli dobre tempo metabolizmu, świadczące o tym, że dana osoba nie ma problemu ze zrzuceniem masy ciała, a wręcz przeciwnie, potrafi z łatwością utrzymać idealną wagę. Organizm, który ma dobry metabolizm, otrzymywaną z pożywieniem energię potrafi też skutecznie przemienić na energię życiową, przez co osoby z szybką przemianą materii często są bardziej energiczne i mają więcej chęci do działania.

Szybki metabolizm to także szybkie wydalanie z organizmu pozostałości procesów metabolicznych, które często są toksyczne i szkodliwe. W takim przypadku proces oczyszczania ciała zachodzi szybciej, toksyny więc nie gromadzą się w tkankach, co sprzyja utrzymaniu dobrego zdrowia.

Szacuje się, że osoby zdrowe z dobrą przemianą materii cieszą się dłuższym życiem i dłużej zachowują sprawność fizyczną oraz życiową energię. Nadmiar tkanki tłuszczowej nie sprzyja bowiem naszemu zdrowiu, zwłaszcza gdy dojdzie do otłuszczenia narządów wewnętrznych, gdyż może to zaburzać ich funkcjonowanie.

Co to jest wzmożony metabolizm?

Choć wielu osobom wydaje się to niemożliwe, czasem mamy do czynienia ze zjawiskiem wzmożonego metabolizmu, co też nie zawsze jest dobre. Owszem, większość osób marzy o tym, aby mieć szybki metabolizm, jednak dla sportowców, którym zależy na zbudowaniu masy mięśniowej, takie zjawisko może nie być powodem do zadowolenia. Co więcej, niektóre objawy wzmożonego metabolizmu mogą świadczyć o tym, że w organizmie dzieje się coś złego. Zbyt szybkie tempo przemiany materii może bowiem powodować niedożywienie, wiązać się z niedoborami, a także być symptomem obecności pasożyta w ciele. Warto więc zwracać uwagę na objawy wzmożonego metabolizmu i sprawdzić, czy uda się uregulować jego tempo, aby mieć pewność, że jest to wynik genów i trybu życia, a nie ewentualnych schorzeń.

Objawy wzmożonej przemiany materii:

• bardzo niski poziom tkanki tłuszczowej pomimo prowadzenia zbilansowanej diety;
• ciągłe uczucie głodu;
• częste wypróżnianie;
• podwyższona temperatura ciała (czasem);
• nieregularne miesiączki u kobiet (czasem).

Wzmożona przemiana materii często związana jest z czynnikami genetycznymi oraz budową ciała (ektomorficzna). W takich przypadkach trudno jest z tym walczyć, a chcąc spowolnić metabolizm, aby zwiększyć masę ciała, należy pomyśleć o diecie z nadwyżką kaloryczną.

Co to jest metabolizm spoczynkowy?

Metabolizm spoczynkowy obliczamy, gdy zależy nam np. na skutecznej redukcji masy ciała. Termin ten określa ilość kalorii, jaką nasz organizm spaliłby, znajdując się w stanie spoczynku, czyli bez jakiejkolwiek aktywności, nawet lekkiego spaceru.

Metabolizm spoczynkowy określany jest także mianem Podstawowej Przemiany Materii (PPM). Można go obliczyć z podanego poniżej wzoru:

Wzór Harrisa – Benedicta:

• PPM (kobiety) = SWE (spoczynkowy wydatek energetyczny kcal) = 655,1 + (9,563 x masa ciała [kg]) + (1,85 x wzrost [cm]) – (4,676 x [wiek]);
• PPM (mężczyźni) = SWE (spoczynkowy wydatek energetyczny kcal) = 66,5 + (13,75 x masa ciała [kg]) + (5,003 x wzrost [cm]) – (6,775 x [wiek]).

Przy spoczynkowej przemianie materii energia użytkowana jest na podstawowe procesy życiowe, takie jak oddychanie, pracę serca, krążenie krwi czy odbudowę komórek. Jej wartość zależy głównie od masy ciała, wzrostu, wieku i płci.

Przyspieszony metabolizm - co to dokładnie oznacza?

Po zmianie nawyków, mających na celu przyspieszenie metabolizmu, warto zwracać uwagę na symptomy, świadczące o przyspieszeniu metabolizmu. Najważniejsze jest obserwowanie swojego ciała. Oczywiście przy przyspieszonym metabolizmie spadek wagi nie będzie natychmiastowy, jednak warto w dalszym ciągu kontynuować zdrowy tryb życia.

O przyspieszonym metabolizmie świadczy między innymi:

• spadek masy ciała – zwiększenie tempa metabolizmu przyczyni się do szybszej redukcji masy ciała, co ma duże znaczenie dla osób, które chcą schudnąć;
• więcej energii – optymalizacja przemiany materii jest korzystna dla ogólnego samopoczucia. Szybsze przekształcenie energii spożytej w witalną sprawia, że mamy więcej chęci i motywacji do działania, i że po prostu lepiej się czujemy;
• zdrowsze stężenie cholesterolu we krwi – do tej korzyści przyczynia się głównie zdrowa dieta, mająca na celu przyspieszenie metabolizmu. Pamiętajmy, że regulując poziom cholesterolu we krwi, zmniejszamy ryzyko rozwoju wielu różnych chorób;
• poprawa trawienia – szybsza przemiana materii to także lepsze trawienie. Oznacza to brak uczucia ciężkości w żołądku, rzadsze wzdęcia, redukcję zgagi czy refluksu. Są to nieprzyjemne objawy, które często zaburzają komfort naszego funkcjonowania, dlatego warto chcieć się ich pozbyć;
• lepsza kondycja fizyczna – szybszy metabolizm sprawia, że nie tylko czujemy się lżej, ale też mamy więcej energii, co z kolei może przełożyć się na efektywniejsze treningi.

Co to znaczy spowolniony metabolizm?

Spowolniony metabolizm to praktycznie przeciwieństwo metabolizmu przyspieszonego. Zjawisko to również może mieć swoje podłoże w czynnikach genetycznych, ale wpływają na nie także problemy hormonalne oraz styl życia. Nieodpowiednia dieta oraz brak dostatecznej aktywności fizycznej to główne przyczyny spowolnienia metabolizmu. Oczywiście ważny jest tutaj także wiek (z wiekiem metabolizm naturalnie zwalnia).

Objawy spowolnionego metabolizmu to:

• szybsze przybieranie na wadze niż chudnięcie;
• brak efektów odchudzania pomimo treningów;
• przybieranie na wadze, nawet gdy nie jemy zbyt dużo;
• wypadanie włosów;
• suche, spękane pięty.

Niezależnie od przyczyny spowolnionego metabolizmu, warto wprowadzić środki, które mogą go przyspieszyć, takie jak zdrowa, zbilansowana dieta i systematyczne treningi cardio np. skakanie na skakance.

Metabolizm energetyczny - co to?

Metabolizm energetyczny to nic innego, jak przemiany energetyczne, o których pisaliśmy w jednym z pierwszych akapitów. Zarówno anabolizm, jak i katabolizm składają się na pojęcie metabolizmu energetycznego, określającego procesy budowania związków organicznych, jak i ich rozkładu. Te dwa procesy muszą ze sobą współdziałać, a więc łączą się i przenikają, a bez nich równowaga metaboliczna nie może zostać zachowana.